Sa devotzioni

Sa crèsia depiat essi a cruxi latina e cobertura de linna; a metadi de su Sescentus sa cobertura de linna est stètia arremudada de una bòvida a boti afortiada de arcus asuta. Su portali no cuncordat cun su stili rinascimentali a tìmpanus e colunnas, giai chi asuba portat un’arcu chi est a tretu de mesu intra unu sestu acutu e cussu a “ferru de cuaddu” de gustu islàmicu e, in dònnia manera, de acòrdiu cun sa traditzioni goticu-catalana. Me is furrungonis impitzus de sa cornixi, ddoi at dus nìcius a arcus acutus, donniuna acullit una conca de òmini de marmu, fortzis unu nòbili sardu-ibèricu, in d-unu capiteddu a follas; un’àtera conca, sa de tres, sparèssia, depiat essi in sa punta de s’arcu.
Àteru elementu de originali dadi est su rosoni de pedra, cun cornixi traballada e stampau meda, unu de is pagus chi in s’ìsula tenit a mollu su rosoni catalanu, segundu su de sa crèsia de Santa Eulalia in Casteddu chi no nc’est prus, in dònnia manera diversu de is prus spratzinaus a colunninas e architus ogivalis de is faciadas de su sescentus, prus assimbillantis a is rosonis goticus de s’Italia de mesu.

Sa cresia de Santa Maria de Malta
Su monumentu prus antigu de sa bidda de Guspini est sa crèsia intregada a Santa Maria de Malta chi, po cumenti est fata, si pentzat siat de su sèculu doxi e allogat sceti sa faciada de formas romanicas. S'aposentu est stètiu torrau a fai in su sèculu dexeotu. Segundu unus cantu de studiosus, sa crèsia fut de is Cavalieris de s’òrdini de Malta, atestaus in Guspini in su sèculu sexi. Seus portaus a crei diaici, puru po sa cruxi a otu puntas chi nc’est in s’incroamentu de su portali a su costau de sa faciada.
Su fràigu oi tenit tres navads pretzias de arcadas chi si pesant de pilastrus a pranta cuadrada, abside a metadi tundu conca a bentu estu e cobertura de linna. Sa luxi brintat de is fentanas chi nci funt siat in sa parti arta de sa navada de mesu ca in cussas prus piticas a su costau. In sa zona anca ddoi est su presbitèriu, est allogada una cornixi de imposta decorada e un’acuasantera de pedra vulcànica innui ddoi est una scrita chi si ligit sceti in parti. Sa crèsia de Santa Maria de Malta agordat puru sa stàtua de linna de s’Assunta chi dormit. Sa faciada de su fràigu oi in parti est torrada sa bisura chi teniat: in mesu ddoi est su portali chi apitzus tenit una fentana manna e architus chi sighint comenti andanti sproidòrgius. Apitzus de custus nci funt pedras po nci ponni ceramicas.