Is menas
Su sfrutamentu de is menas de su guspinesu, incumentzada giai in edadi preistòriga, crescit cun sa dominatzioni arromana (in totu sa dominatzioni arromana sa Sardìnnia at a produxi 600.000 tonnelladas de prumu e 1.000 de prata), sighit asuta de is pisanus (intra s’acabu de su sèculu trexi e s’incumentzu de su catòdixi, is menas sardas ant tragau a Pisa giai 15 tonnelladas de prata a s’annu) ma est de sa metadi de su sèculu dexenoi chi Guspini acapiat a strtintu sa stòria sua a sa mena de Montevecchio.
Su chi at torrau a vida sa mena Montevecchio, e duncas sa stòria sua puru, est stètiu unu predi, Giuanni Antoni Pischedda ca, lòmpiu in Guspini po bendi ortigu e peddis, iat scìpiu de s’arrichesa de Genna Serapis e fut arrennèsciu, in su mesi de ladàmini 1842, a otenni unu permissu de circa e sgavu po 25 cuintalis de galena. Circhendi agiudus de dinai, fut imbàtiu in Giuanni Antoni Sanna chi iat cumprèndiu beni ca, sa de is menas, podiat essi s’afari de su sèculu. Iat agatau su dinai chi ddi serbiat e, su 28 de abrili 1848, s’urrei Carlo Alberto, dd’iat firmau unu permissu (sena de fini), chi pertocàt 2.000 aras de terrenu, po sfrutai is menas de Montevecchio chi, in su 1865, cun 1.100 operaius, fut sa mena de importu prus mannu no sceti po s’ìsula, ma po su Rènniu de Italia puru. Sa polìtica industriali de Giuanni Antoni Sanna pertocàt investimentus no sceti in s’innovatzioni tecnològica – po nai su de ai portau sa currenti aìnturu e a foras de sa mena; maneras noas de stuvai; sa pesadura de fràigus anca traballai su minerali bogau – ma puru sa saludi de is traballadoris: in su 1870 nd’ant pesau s’ospidali Gennas Serapis, chi segundu is bisitadoris de insandus, fut unu de is prus modernus pesaus in sardìnnia; custa polìtica sighit finas a is annus Cincuanta de su Noixentus giai chi nd’ant pesau domus bellixeddas e sanas po is minadoris, is impiegaus e is dirigentis. Sa mena de Montevecchio, bèndia in su 1933 a sa Montecatini, in sa segundu guerra mondiali, fut sa chi in Italia produxiat de prus prumu e zincu. Me is primus annus Cincuanta, si produxiat, a s’annu, 500.000 tonnelladas de materiali grezu, nci traballànt giai 3.000 operaius, de custus 2.000 traballànt asuta de terra, 150 impiegaus e 8 dirigentis.
In totu sa mena tenit unu tretu de 110 chilòmetrus de gallerias, forreddus e putzus: sa prus manna fut cussa de Sant’Antoni longa, in totu, giai 48 chilòmetrus.
Me is annus Sessanta, sa mena incumentzat a nd’arrui passendi de unu meri a s’àteru, est sinnada puru de acorpamentus, bèndidas, lotas e ocupatzioni de is operaius, finas a candu, su 17 de maju 1991, no benit serrai puru s’ùrtimu putzu: su putzu Amsicora. Torna su
gioielli
costumi
paesi
Crediti