prendasdesardegna.it
prendasdesardegna.it
Siddi

Siddi

Sa biddixedda de Siddi, anca bivint 708 abitantis, s’agatat in su coru de sa Marmilla, sub regioni de sa Sardìnnia centru-meridionali, chi depit su nòmini suu a sa forma durci de is cùcurus chi parint mamiddas; Funt arricus de matas de olia chi tenint cent’annus, matas de mèndula, bìngias e terras aradas a trigu, intreveradas a ceas, chi funt su piessìnniu de su paesagiu.
Sa bidda nascit a is peis de un pranu de pedra mòlina (o pedra niedda), su Pranu de Siddi (sa Giara de Siddi), artu giai 350 metrus apitzus de su mari, chi est de cincu milionis de annus fait. Innoi, agataus medas arrastus de un’abitatzioni umana manna meda giai in època preistorica: si contant, difati, dexeseti nuraxis e una tumba de is gigantis bella meda, Sa domu de s’orcu. In totu su sartu de Siddi, s’agatant medas àterus testimòngius archeologicus, or’oru e aìnturu de sa bidda puru: una domus de gianas (in localidadi Scala de arriu); arrastus de abitatzioni umana (arrogalla de strexus de terra e dinau scapu) chi amostant sa presèntzia punica; tumbas, dinai spiciu e strexus de terra chi atestant s’abitatzioni arromana(siat in s’edadi arrepublicana siat in cussa imperiali) e, in prus, una fìbia de cintu de s’edadi bizantina (sèculu VII Innantis Cristu).


No teneus nobas chi nerint cun siguresa sa nàscida de sa bidda chi, sa primu borta, est documentada me is annus 1346-1350. Su nòmini de Siddi, segundu s’ipotesi prus forti, iat a depi benni de su latinu vulgari Casilli (statzus, domixeddas o trubas de domixeddas) cun su tempus mudau in Hasilli, agoa in Silli, e a ùrtimu Siddi. Àteras ideas, pagu crètias, narant ca Siddi ndi benit de su fueddu arabu Sidi, oratoriu o moschea pitica, o de Sid, divinidadi punica, pintada puru in su gonfaloni de sa bidda.
In su Evu Mesanu sa bidda, chi faiat parti de su Giudicau de Arborea, dipendiat de sa Curatoria de Marmilla; agoa, po mori de sa sorti de sa stòria e s’arrutroxa de su Giudicau de Arborea, sa Marmilla, e duncas Siddi puru, intrant a fai parti de sa Contea de Quirra (1477) finas a su 1839, candu a Siddi ndi ddu torrat a pigai su stadu sabaudu. De insandus, benit a essi comunu solu finas a su 1927 candu benit aciuntu a su de Lunamatrona, apustis, in su 1945, torrat a essi comunu solu.

Is duas crèsias de Siddi in su coru de sa bidda.
Sa crèsia arromanica de Santu Miali Arcàngiulu, pesada in sa segunda perra de su sèculu trexi in sa localidadi nodia cun su nòmini de Santu Miali (chi imoi est stètia sodigada de sa bidda), tenit su piessinnu de essi a duas navadas, sa prus manna imbussada a dus proidroxus de linna, s’àtera a unu proidroxu sceti. In sa faciada prus manna, ddoi at su portali prus piticu chi tenit sa crai de croi (o liminaxu de susu) anca ddoi est picau un’afrorigiamentu chi no est fàcili de cumprendi: ddoi at cincu bisuras de òminis pratzias e inserradas a stantis: cussus deretus funt afrorigiaus a rumbus. Sa primu de custas bisuras, furriada a conca a basciu, ndi fait un’òpera ùnica intra totus is sculturas de s’edadi mesana in Sardìnnia, mentras is àteras cuàturu bisuras funt scuadradas medas, a palas ladas, bratzus e cambas finis finis e conca a forma de pira, e a gunneddedda a forma de trapetziu.
A sa crèsia parrochiali, intregada a sa Bisita de Maria Vergini, ant cumentzau a ndi dda pesai in su 1704 apitzus de un’àtera pranta prus piticatza chi, fortzis, fut de su 1600. Su fràigu, fatu a arrocas diferentis (lozana, arenaxu e pedra mòlina), tenit una pranta longa a un’aposentu sceti e abovidau; a foras, portat tres contrafortis in dònnia costau e, in cussu a manca, ddoi at su campanili. Aìnturu funt allogadas stàtuas de linna de su Sexentus e, intra de custas, luxit, po comenti est traballada, cussa de sa Madonna cun su Pipieddu, afrorigiada in estofado de oro e posta aìnturu de su nìciu chi ddoi est in mesu de s’altari mannu (a marmus incespiaus, de su 1815). Sa stàtua, iat a depi essi de sa metadi de su sèculu dexeseti e fata de fulanu scultori campanu chi traballàt in s’ìsula in cuddu periudu. Funt de importu mannu, siat po su valori stòricu ca po cussu artìsticu, s’altari de linna tacheddau, indorau e incespiau chi est aìnturu de sa capella de s’Arrosariu (acabau in su 1766) e un’acuasantera po batiaris de marmu incespiau de su 1793.
Acanta a sa crèsia parrochiali, in sa pratza prus manna, ddoi at unu fràigu (chi fait parti de unu fràigu meda prus mannu) innui, tempus fait, nci fut sa sedi de s’ospidali Managu, esempru de ospidali chi in Sardìnniaa funtzionàt giai de sa segunda perra de s’Otuxentus. Oi, in cuddu fràigu, nc’est sa Domu Comunali.
In sa matessi pratza, allogau in d-una parti de su fràigu de s’ospidali bèciu, nc’est su Museu de is pillonis de sa Sardìnnia: ùnicu museu chi allogat su prus de s pillonis chi oi puru nci funt in s’ìsula. Difatis, si podint biri giai 300 pillonis (amostaus in 21 carreras e 51 famìllias) chi bivint sèmpiri innoi o ndi benint in d-una parti de s’annu.
Intra is bias de sa parti bècia de sa bidda, aìnturu de Domu Steri, chi est de su Sescentus, ddoi est puru su Museu de is traditzionis agroalimentaris de sa Sardìnnia. Innoi si podit stimai ca is aposentus de sa domu torrant cun is fainas de sa famìllia, e puru comenti cun su tempus si funt mudaus. Innoi, podeus connosci s’imperu, su scìpiu, tènnicas de produtzionis, maneras de coxinai e de spaciai sa cosa de papai chi no fut sceti de una famìllia, ma de totu sa comunidadi.

Sa vida de sa bidda, oindii puru, est pratzia de is festas chi si faint a tot’annu: Santu Srebastianu (20 de gennaxu) e su fogadoni suu; Santa Maria de is candelas (2 de friaxu); Sant’Antoni (13 de làmpadas); Sa Gloriosa (2 de axrola), sa festa po sa Bisita de Maria Vergini (sa Gloriosa) patrona de sa bidda e Santu Miali (29 de cabudanni). De una pariga de annus totu sa comunidadi no perdit su festival regionali de sa cosa de papai, chi ddi narant “Appetitosamente”. Est un’atòbiu turisticu e culturali originali e de importu mannu, chi pertocat sa cosa de papai e sa vida de su sartu.

Torna su
prendasdesardegna.it

Crediti