Sa mazina

---

Is brebus fiant imperau po cosa meda: po nai, po no fai morri is pegus apustis de ai papau feurra, ferenosu po brebeis, bacas e crabas o po no fai fuiri su bestia mini de is cungiaus. A cantu parit, apusti de custu ritu, mancai s’essat lassau abertu su giassu, su bestiamini no ndi bessiat.
Fiant imperaus puru po torrai a agatai su bestiamini furau o po podi sciri chini ddu iat fura. Su ritu prevediat sa scera de su logu acantu ddu fai; si naràt is brebus chi invocàt Sant’Antoni e su primu chi passàt teniàt su pròpriu nòmini de su ladroni.
Custas pregadorias fiant naradas puru a manera chi is pillonis no si-nci papessint s’àxina de sa bingia. Custu ritu depiàt essi fatu de su meri de sa bingia chi, bessendi-ndi de domu innantis de obresci, chena de pisciai e chistionai cun nemus, a conca indùllia, no fendi contu de chini atobiàt in sa bia, una borta lampi a bingia naràt is rebus. A is pillonis ddis lassànt sceti duas carreras e, de insandus, no si acostànt prus a is àteras carreras.
In bidda s’arregodat puru un’àtera manera a manera chi is pillonis no essant ofendiu is bingias (rebus po is pillonis de bingia). Custu ritu, chi comenti totu is àterus boliat fatu “in nòmini de Deus”, incumentzàt cun su sinnu de sa cruxi, sighiat Deus ti salvit Maria e a ùrtimu si naràt:
“Is pillonis mius funt centu e chi bollestas ca su bentu,
ca su bentu bollestas e s’àxina de sa bingia mia no tochestas,
e s’arena de s’arriu si siat druci ca su meli
e s’axina de sa bingia mia marigosa che su feli”.
Boliat arri pitia po tres bortas in tres logus diversus de sa bingia; si podiat furriai in sensu orariu o a s’imbressi, ma donendi atentzioni a no ddu torrai a fai in su matessi logu.

Is brebus fiant imperaus puru po torrai agatai calincuna cosa perdia e po s’arregordai calincuna cosa scarèscia. Giai sèmpiri si invocàt Sant’Antoni (unu de is santus prus afestaus in Sardìnnia) in medas maneras e narendi sèmpiri su Babu Nostu, torrendi a arrepiti duas bortas su pròpriu versu. Apusti de ai narau duas o tres bortas sa pregadoria, si torràt a agatai s’aina perdia; fut comenti una fortza chi tragàt in su logu acantu fut s’aina o chi faiat torrai a conca su chi si fut scarèsciu.

Narendi is brebus nci fut stetias medas sanaduras de èrnia a s’ilari e doloris a sa coscia e s’ilari (mannuga de coscia). Si andàt in d-una bia becia in su sartu e si faiat su disenniu de su pei de su maladiu a terra, passendi-ddi asuba unu goteddu, a cruxi, si narànt is rebus, narendi po tres bortas: “ita ses fendu?” – “Seu seghendu mannuga de coscia”. E sa persona sanàt.
Po is costas segadas, si faiat sa mama de sa linna. Si pigàt un’arrogu de linna fini, si poniat asuba de sa braxi e candu fut sciutu si faiat a cinixu. Agoa si poniat in d-una tassa de acua e si bufàt apode rendi sa manu in su costau segau. Luegus si narànt is brebus e “miracolosamenti” sanàt sa segadura.

Brebusu po sa stria
Sa stria est unu pilloni chi podeus biri a de noti. Si creiat chi candu passàt in d-una bidda e pascià faiat benni a is prus dèbilis una maladia nodia cun su nòmini de sa stria. Custa maladia faiat benni gana mala e debilesa, ndi tiràt dònnia fortza de no arrenesci casi a caminai.
Una tzia amentàt chi candu si biiat passendi sa stria, po si difendi, si ingruxànt is peis e si naràt: “Stria stria, mali ti andit pinnia, pinnia ti andit mali, ollu fumu e sali”.
Po biri chi calincunu fut “pisciau de sa stria” si faiat deaici: si cumentzàt cun su sinnu de sa cruxi; agoa si pigàt unu filu po ddu mesurai de conca a pei e si segàt su filu a mesura. Agoa cun su matessi filu si mesuràt sa longària de is bratzus, de sa punta de su didu de sa manu dereta a cussa de sa manu manca. Chi s’abertura de is bratzus fut prus manna de su filu boliàt nai chi fut “pisciau de sa stria”. Si torràt a mesurai finas a candu sa mesura no torràt. In s’interis s’arrepitiàt po noi bortas de sighiu brebus e s’acabàt cun su Creu.

In prus de is brebus ddoi fiant arremedius de sa mexina popolari. Contra is abruxaduras, po nai, po no fai bessiri sa bulluca, si imperàt su ludu chi si faiat, po s’umididadi, asuta de is marigas de acua (giai sèmpiri strexus de terra) arrimadas impitzus a is mureddas.
Po su dolori de conca e is doloris a su costau si imperànt teguas callentadas deghinou s’ortigu callentau.
Po sa conca segada de pera si imperàt su tzucuru; me is àteras segaturas si imperàt su piciàciu comenti disinfetanti.
Po su dolori de denti si imperàt su ciuvraxeddu, farra ciuergia cun binu, chi si poniat in sa trempa e si lassàt totu sa noti. Custu arrimediu si faiat po is pistaduras puru e ddi narànt sa cuchedda puru.
Po su dolori de origa si poniant in s’origa una pariga de stiddius de ollu de olia callentau.
Po su dolori de brenti de is pipius, po ndi fai bessiri s’aria, si carasiàt sa brentixedda cun acuardenti.
Po sa bessida de sanguni aìnturu de s’ogu (sa etada) si pigàt un’arrogu de arroba e s’imboddiàt una naitedda de arrù sicau segau a metadi. Chi fut fèmina si-ddu acapiàt a is pilus cun d-unu filu nieddu, chi fut mascu, a su berretu. Cun sa punta de sa naitedda si circàt de ndi tirai “is bremis” de s’ogu.

Sa sonniga si poniàt asuta de su coscinu de chini no arrennesciàt a si dormiri beni.
S’agatàt in su sartu asuta de is mureddas de pedra.

Su corru de su pistilloni
Su corru fut imperau po is maràndulas (sa passadura). Una tzia s’arregordat chi candu dda spitzuàt calincuna cosa, sa mama nci-dda mandàt a domu de unu tzia chi teniat custu corru. Aìnturu de su corru nci poniànt ollu e unu pistilloni (segundu calincunu una pìbara puru) fritu biu. Agoa s’ollu si imperàt po allebiai e sanai sa maràndula (contra ferenu).

Su scritu fut comenti una pregadoria scrita o un’imaginedda chi is superstitziosus si cosiant me is bistiris; ddu preparànt is mamas po is fillus pruschetotu po cussus chi biviant atesu de domu. Sa pregadoria o s’imaginedda (ma sceti chi ddu faiat sciriat ita ddoi fut) fut imbodiada in d-unu arrogu de arroba nieddutza chi ddi narànt scapulariu e fitianamenti innantis de si-ddu ponni fut benedixu.

Unu scritu imperau, po nai, fut cussu po no atacai sa pigadura de ogu. Chi calincunu “fiat pigau de ogu” si faiat sa mexina de s’ogu pigau. Si naràt ca unu podiàt pindaciai chena de nexi puru, in dònnia manera, chi su pindàciu no tocàt luegus su scaronniau, custu si depiat fai fai sa mexina de s’ogu.
Fiatianamenti a essi “pigaus de ogu” fiant ainas puru chi si segànt o matas e froris chi si sicànt.

Su scritu serbiat po sanai puru su pilu de tita, chi unu tempus acuntessiàt meda, acumpagida de callentura arta meda finas a fai sparessi su lati. Una tzia s’arregordat ca a piticheddedda sa mama nci-ndi iat mandada de una tzia chi teniàt su scritu. Candu si donàt su scritu si fiat aici: sa meri ddu ghetàt a terra, e de terra si-ndi boddiàt, poita de terra nasceus e a terra depeus torrai. Furrida a domu, innantis de ddu donai a sa mama si torràt a fai sa matessi cosa: ddu scavuàt a terra e sa mama, de terra, ndi-ddu iat boddiu e si-ddu iat apicau a s’arregipetus po tres diis. Agoa ddu iat torrau a sa meri: ddu iat ghetau a terra e sa tzia ddu iat boddiu, comenti naràt su ritu. Apustis de ua pariga de diis sa mama ndi fut sanada.
Sa matessi cosa si faiat po is animalis.

Brebus e ritus, po ferri, bolint passaus de unu mannu a unu prus piticu. No nci depit essi nisciunus o asumancu su tanti de is annus de chini ddoi est no depit essi de prus de cussu de su beciu. Chini arriciàt custu donu nci depiàt crei e ddu fai sèmpiri “in nòmini de Deus”. Calichisiat su ritu, incumentzàt sèmpiri cun su sinnu de sa cruxi, si sighiàt nendi in pregadorias e is brebus; depiànt essi fatus sèmpiri po decada, deghinuncas no balliànt.

Torna su