prendasdesardegna.it
prendasdesardegna.it
Is prendas

Is prendas

“L’Istituzione religiosa si coltiva con zelo e se ne vedono certi gli effetti. I mandaresi non credono già a fattucchiere, stregonerie, è solo persistente in alcuni del popolo la vana osservanza di certi giorni nei quali credesi operar malauguratamente si incomincino un servigio, cangino alloggio, etc…”.
Angius V., Casalis G.

Sa circa fata in sa bidda, cunfirmat chi Mandas est una bidda devota meda e dònnia traditzioni, mancai siat de mazina, funt giai sèmpiri acapiadas in calincuna manera a sa devozioni.
Sa cantidadi de oru e de prata chi ddoi est in crèsia s’amostat ca sa bidda teniat una cultura de importu mannu. Una parti de custa oreria podit essi mirada de totus aìnturu de su Museu de arti sacra Peregrinatio Fidei (càstia Is museus), unu àteru tanti, aneddus, cannacas e agullas – su prus ex-voto e arregallus fatus de is fedelis – est allogau in sa crèsia parrochiali de Santu Iacu e funt imperaus, in parti, po cuncordai s’Assunta sa dii de sa festa sua, chi a tot’annu benit allogada me in su museu.


A s’Assunta ddi ponint medas arrosarius puru, nòmini chi benit de rosarium (ortu de arrosas); in su Cristianesimu s’arrosa tenit su sentidu de su sànguni de Gesus e de sa puresa de Maria, eus a nai su chi si tenit in contu candu si narat s’arrosariu. Su steddu a cuàturu, ses o otu puncias chi ingiriant sa parti de mesu, comenti su soli cun is ràgius, e s’ostia aìnturu de s’ostensoriu, tenint su sentidu de Gesus Cristu chi, comenti su soli, bincit su scuriu. Cun su tempus s’arrosariu benit a essi no sceti aina po pregai, ma po cuncordai puru; biu comenti sinnu de richesa, amostau comenti is àteras prendas: portau me in su tzugu, a su chintzu o me is manus.
Is arrosarius prus antigus funt lisus, aciuntus a pari cun sa prata e giai chena de nisciuna decoratzioni. Acabant sèmpiri cun d-una cruxi in prata, lisa o traballada. Is chi tenint rosonis de prata, traballaus a finu a finu, funt de derivatzioni spaniola. Is rosonis podint essi unu o tres, deghinou dus acumpangiaus de sa Cruxi. Is pibionis, fitianamenti, funt fatus cun materialis pretziaus: pigioni de coraddu, pedras tostadas, pastas de imbirdi pintadas, de prata. Aìnturu de is rosonis ddoi podint essi relicuias, arretratus o arrogus de arroba. In su chi acapiat a pari is pibionis cun is pendentis ddoi podit essi una mascara, unu pilloni, unu butoni deghinou una bisura geometrica arrandada.

Is prendas de sa crèsia, allogadas in su museu de arti sacra, funt de prata o de oru e, innoi, faeus sciri de is prus bellus e arricus, sighendi s’ordini chi tenint me is imbirdieras anca funt in su museu.
Unu lillu betiu de sa statua de Santu Giusepi; una prama, sentidu de is santus martirizaus; una patena e unu pratinu imperaus po sa Comunioni; unu pinnoni cun sa scrita “charitas” lantzitada: custas ainas funt totus de is sèculus dexeotu e dexenoi, de prata bulinada, eus a nai traballaus cun su bulinu, e fatus me is butegas sardas.
Una cruxi de linna po s’altari (de su sèculu dexenoi), tacheddada e pintada, fatu de unu butega de innoi, anca si biri su Cristu ofèndiu de is tacias.
Una cruxi de prata bulinada, de ingolli a processioni, fata in d-una butega sarda, innui ddoi funt is sìmbulus de oru, de is cuàturu evangelistus: s’àcuila est Giuanni, su malloru est Luca, su lioni est Marcu e s’angelu est Mateu; su Cristu, issu puru de oru, est in mesu. In su ladu de palas de sa cruxi, in mesu, ddoi est S’Imaculada Concetzioni, sèmpiri de oru.
Unu calixi e una pìssidi de su sèculu dexenoi, de su prateri Luigi Montaldo chi, nàsciu in Liguria in su 1782, si-nci fut cambiau in Sardìnnia in su 1798 cun totu sa famìllia sua. Iat abertu una butega in Casteddu, in sa Marina, e iat traballau in medas crèsias sardas (po nai me in su seu de Iglesias e de Casteddu) e in su Palatzu Regiu. Is traballus de prata chi at fatu po sa crèsia de Mandas ant arremudau is chi ndi iant furau in su 1840 e funt totus marcaus cun is lìteras “L.M”, eus a nai cun is lìteras chi incumentzant su nòmini e su sangunau suu, aìnturu de unu circu. Su calixi (28 cm de arteria e 14 de diàmetru), fatu in su 1824 e a loba cun sa pìssidi tenit unu pei tundu infrorau a froris, perlas, e pramiteddas chi torrant in su nuu piriforme e in su cabudu de s’aina. Sa pìssidi (40 cm de artària e 15 de dìametru) est infrorada a sa matessi manera ma prus pagu arrica. In donniunu ddoi at is lìteras “L.M.” de Montaldo e “L.C.” po Luigi Cirronis, su chi fut incarrigau de castiai s’autenticidadi de is traballus fatus a manu. Is decorus funt pigaus de su “stili imperu”, imperau in su pròpriu tempus me is ainas francesis e liguris.
Un’espositòriu a arragius (59 cm de artària e 17 de diàmetru) de su sèculu dexeotu, ingotu in prucessioni oindii puru, arricu de frorigius de oru e de prata. S’aina est fata comenti is ostensorius liguris de su setixentus, e innoi, ddoi at angelus in mesu de is nuis barocas chi funt aìnturu de unu fasci de arragius; ddoi at pàmpinu, tronus de àxina e spigas de trigu. Me entro fasci di raggi; sono inoltre evidenti elementi vegetali rappresentanti foglie di vite, grappoli d’uva e spighe di grano. Me in sa ragera e in sa basi funt arripitias is lìteras “L.M.” e “L.C.” sèmpiri aìnturu de unu tundu. Custa aina s’imperat po is Corant’oras e po su Corpus Domini.
Una de is ainas prus antigas est una pìssidi de prata, ma chi tenit oru puru, chi est de sèculu sexi. Ddoi est puru una patena de su sèculu dexeotu-dexenoi, in prata e oru. Totu e dus lisus, chena de frorigius, sintzillas.
Una cartagloria manna (tres cartas innui ddoi fiant is partis de sa missa, a primu scetu su Gloria), scrita in latinu e posta in s’altari in d-una custodia o in d-unu faristolu; fata in su sèculu dexeotu in lamina de prata traballada in d-una strutura de linna, impitzus si ndi scerat sa bisura de Santu Iaci; e àteras duas cartas piticheddeddas ma fatas in sa pròpriu manera, totus de unu prateri sardu.
In prus si podint mirai: unu missali romanu tridentinu in d-un’editzioni de su 1965 innui ddoi at sa missa in latinu comenti fut narada finas a su 1970; duas coronas po statuas de prata traballada e bulinada, fatu in su sèculu dexeotu in d-una butega de sa bidda; un’arrodeu de statua de su sèculu dexeseti, in prata traballada, bulinada e traforada, de butega sarda; dus sìmbulus de cunfraria in metallu, cun concas de mortu lantzitadas, siguramenti imperaus po interrus, fatus in d-una butega de innoi in su sèculu dexenoi; cincu pinnonis de cunfrarias in prata, traballaus e bulinaus, fatus in d-una butega sarda in su sèculu dexeotu-dexenoi, dus intregaus a sa Madonna de s’Arrosariu (apoderant me is manus s’arrosariu) e is àterus tres a sa Madonna d’Itria.
Sa letera de s’Assunta dormia, in linna tacheddada, cun decoratzionis de oru e cun dus angelus chi apoderant sa corona, dda at fata in su 1723 Giuseppe Volpe. Is bistiris de seda ddus at fatus Pedru Mirello me is annus cincuanta; sa corona a cincu puntas e is sàndalus in prata traballaus e bulinaus, funt is chi iat fatu su prateri Nàssiu Solanas in su 1713.
Una cruxi patriarcali de Santu Iacu Minori (obispu de Gerusalemi) de su sèculu dexeseti, in prata bulinada de unu prateri sardu. Sa cruxi a dus bratzus est afrorigiada oru oru de s’asta.
Una sìcia (17 cm po 10,5) po s’acua benedixa de su 1841, fata de Montaldo etotu comenti unu còngiu de gustu classicu, tenit unu pei tundu sinnau cun “L.M.” chi agataus puru is su fundu e in sa maniga; s’aspersòriu de su sèculu dexeotu (forsis fut allobau cun sa sìcia chi est stetia furada in su 1840) e unu pitioleddu ornau cun sa bisura de santu Iaci.
Una pìssidi piticatza, afrorigiada in su pei, in sa tassa e una cruxi in su covecu, e unu calixi lisu, chena de frorigius, de su sèculu sexi (unu de is prus antigas de su scussorgiu), de prata traballada e cun partis de oru, fatu de unu prateri casteddaiu.
De Luigi Montaldo: una navixedda po s’incensu (12,5 cm po 17) chi assimbillat a cussas chi su prateri liguri at fatu po àteras crèsias sardas puru, comenti sa de Ceraxus e Maracalagonis, e un’afumentadori (26 cm po 8,5) de su 1851, fatu a pendant de sa navixedda, chi assimbillat a àterus chi issu iat fatu po is crèsas de Gesigu e de Ceraxus in su 1841 e po sa crèsia de is santissimus Giodri e Caterina in su 1843.
Unu pratu de su sèculu dexeotu imperau po ponni su sciugadroxu de su predi in s’ora de sa missa o po arrimai su capeddu de s’obispu.
Unu relicuiariu de su sèculu dexeotu, in prata traballada, bulinada, cun filingrana e imbirdi; una teca po s’eucaristia de su sèculu dexeotu, de prata bulinada de butega sarda.
Una loba de candelorus (24 cm de artaria e 13 de diàmetru), de gustu neoclassicu, fatus de Montaldo giai chi tenint su bullu in su truncu e in sa baqsi; a forma de colonna lisa, tenint su pei afrorigiau. In sa basi ddoi est sa sigla “D.B.C.”, lìtaras chi stallant su nobili arricu meda de Mandas, Don Bartolomeo Casu chi ddus iat fatus fai.
Una cruxi po s’altari (85 cm po 39), chi tenit su Cristu de oru, produxu de genovesus apustis de su 1824, comenti amostant is tres marcaduras a àcuila sabauda, su delfinu de Genova e is lìteras “L.N.” aìnturu de unu tundu. Ddoi est puru sa marcadura de Luigi Montaldo chi no dda at fata, ma forsis est stetiu mediadori a sa bendida.
De importu mannu funt dus angelus chi apoderant candelorus, de su sèculu sexi, de prata cun is bistiris arricus meda. A primu fiant cuàturu, is dus in peis alobaus a àterus dus ingenugaus chi no nci funt prus. Ddus ponint in s’altari po is Corant’Oras e po Pasca manna.
Medas arrodeus e coronas de santus, totus fatus de su sèculu dexeseti a su dexenoi de prateris sardus, in prata bulinada e afrotigiaus cun froris pruru.

No amancant in su mueseu cosas chi tenint sentidu de mazina comenti, po nai, is ogus de imbirdi, sentidu de su martiriu suu, de su sèculu dexeotu, chi funt aìnturu de unu pratixeddu de prata.
Ddoi at una relicuia puru. De sèmpiri fiant avesus a allogai e venerai is arrestus de is erois, ma in s’edadi cristiana si spratzinat sa cunvintzioni chi is arrestus de is martiris faiant miraculus, po mori de custu is relicuias insoru, o is ainas insoru, benit a essi veneraus. Is relicuias si podiant allogai in meda maneras o cosias me is bistiris po essi amparaus de is malis.

Torna su
prendasdesardegna.it

Crediti