prendasdesardegna.it
prendasdesardegna.it
Is prendas

Is prendas

A Pauli no nci fiant medas prendas; in pagus ndi teniant e, in s’interis de guerra, medas funt stetius depius donai a sa Pàtria. A parti custu, in bidda ddoi fut unu prateri: Arremundu Cardu (1840-1927). A s’epoca fut unu spantu mannu chi unu arrennescessit a mantenni sa famìllia sua fendi custu traballu.


Arremundu Cardu est stetiu mandau a piticu a Caseddu acantu de unu prateri nodiu meda po imparai a traballai s’oru e sa prata. A bintannus est partiu sordau in Sicilia e ddoi est abarrau po dexi annus (fiant is annus de sa speditzioni de is milli, su giovunu Cardu s’est sèmpiri storrau po no essi stetiu cun is garibaldinus).
Candu fut torrau, iat abertu una butega de oru e prata in domu sua, giai chi iat imparau s’arti in Casteddu. Pruschetotu in casteddu iat imparau a ndi otenni prata de su minerali no traballau (prumu o galena argentifera) pretzendi sa prata de su prumu argentiferu e fundendi su minerali finas a ndi stacai sceti sa prata chi agoa torràt a filus fini fini po fai prendas. Si narat ca candu faiat filus de prata non boliat a nemus poita una mòvida, mancai pitica, podiat strupiai su procedimentu. Su materiali chena de essi traballau in su Sarrabus, me is minieras de Monte Nai, innui andàt issu e totu a cuaddu.
Faiat cadenatzus, arras, aneddus, butoni sardus in filigrana. Is parenti suus, chi ant contau sa storia sua, tenint ancora calincunu cadenatzu fatu de issu. In sa cresia parrohiali nci funt parrocchiale vi sono due ainas de prata, parit, fatus de issu. Su primu est s’arrosariu de sa Madonna de su Rosariu (chi si tragat in processioni po sa Candelora), traballau in filigrana e chi portat perlas arrubias; s’àteru est una loba de sandulus, traballaus a finu a finu a bulinu, de s’Assunta (sa statua de sa Madonna chi dormit).

In sa bidda sa cannaca chi s’agatàt de prus fut su su ghetau; una trècia longhitedda tanti chi faiat prus de unu giri me in su tzugu a manera chi ndi arruessit me is su petus comenti unu belleddu.
Nci fut su giunchilliu puru, una cadena de prata fata de anedus piticheddeddus e longa meda chi si poniàt, custa puru, a meda passadas e acumpangiàt su prus de bortas de unu belleddu. Su cadenatzu, assimbillat a su giunchilliu, ma tenit aneddus prus mannus. Calincunu in bidda tenit ancora custas cannacas, ma fitianamenti funt stetias segadas e pretzias intra is parentis.
Is prendas chi teniant de prus fiant is lorigas cun o chena de belleddu in coraddu e is arracadas, tundas cun sa punta acutzada beni tanti chi fiant imperadas po stampais is origas. Si poniant no sceti po is festas, ma dònnia dii. Ddas arregallàt giai sèmpiri sa padrina giai chi is stampus me is origas ddus fiant me is primus mesis de vida.
Ddoi fiant is agullas puru chi fiant lantzitadas oru oru, decoradas e cun pedras de dònnia arratza; serbiant po serrai su sciallu o po firmai s àtera predas in piturras. Is butonis in filigrana o de oru o de prata serbiant po serrai sa tzughera e is pungitus de is camisas. Sa gancera, a ùrtimu, s’imperàt po serrai sa capa o su capotu.

Antigamenti, acutenssiat fitianamenti chi po maladias mannas medas o po àteras pregontas, si pregontàt agiudu a sa Madonna o a is Santus e, chi si ariciàt sa gratzia, s’arregallàt calincuna cosa de valori a sa cresia. In sa cresia parrochiali podeus biri ainas bellas medas arregallaus me is annus: sa cruxi chi si ingollit a processioni, degli anni: la croce processionale, la lampada pensile, sa stauroteca (a’nturu ddoi est un’arrelìchia), sa navixedda de s’incensu, una pariga de calixi, sa pìssidi, coronas, aureolas e diademas de statuas, un’ostensoriu, is sandulus de s’Assunta, su spersòriu, sa turra po su batiari, un’insennia de processioni de cunfradia, una patena e arrosarius.

S’arregallànt prendas pruschetotu po su sposoriu. Is bidda si narat: “Ita no fiant is antigus po cicai femina”. In s’interis chi fiant fastigendi si naràt: “Eh! Ti ses fatu cincu soddus” po nai ca dus fiant fastigendu. A unu certu puntu su paralimpiu, amigu o parenti strintu de su sposu, andàt a domu de sa sposa po ai a su babu e sa mama: “Seu beniu a domandai sa manu de sa filla”. Giai sèmpiri fut una brava persona, chi po calincuna nexi no fiat beni bofiu ddi donant sa cadira peus chi teniana, sa prus becia; a su paralimpiu beni acolliu si depiat arrespundi ca ei o ca no, giai chi sa picioca podiat essi giai promitia a calincunu o chi su babu e sa mama no fiant prexaus de su pretendenti. Pruschetotu, sa cosa chi prus teniant a coru su babu e sa mama de sa sposa fiat sa domu, tanti chi candu sciiant ca su sposu teniat sa domu, si naràt: “Chi no prus tenit sa domixedda” e fiant prexaus. Candu no teniat sa domu si naràt: “Tanti giai est arruendi-nde-ddi sa domu!” po marcai chi fiat aici poberu de no tenni nimancu sa domu. Chi su paralimpiu si-ndi torràt a andai cu su eja, su babu de su sposu fut cumbidau, de sa famìllia de sa sposa, a andai a domu insoru issu etotu (ddi donànt s’intrada) e su sposoriu fut in craru: ndi iat pigau is fueddus segurus e su sposu podiat intrai a domu de sa sposa dònnia dii a cabudu de cena.
A custu puntu si chistionàt de acabamentu de coja intra is parentis de su sposu e de sa sposa. Sa primu bessida impari fitianamenti si fiat in su tempus de Paschixedda candu impari podiant andai impari a missa. De insadus fiant sposus in craru e dònnia domìnigu podiant andai a missa impari.
Po su sposoriu s’arregallàt s’aneddu; s’aregallu ndi bogàt sa coja a craru. S’aneddu arregallau de prus fut su chi teniat sa litera R (arregordu) lantzitada asuba; deghinou s’aneddu cun sa crai, siddu de sa coja. Chi si segàt su sposoriu, is arregallus arricius si torrànt.
Su mangianu de sa coja, su sposu, acumpangiau de su babu e de sa mama e de totu su parentau, andàt a pigai sa sposa e primas de ndi bessiri de domu sua, sa mama de sa sposa ddis donàt sa benedizioni ghetendi-ddi s’aratzia. Apustis de sa missa, innatis de intrai in sa domu noa e innantis de sa benedizioni de su predi, su srogu donàt is crais e su fillu puru a sa nura, narendi-ddi custus fueddus: “Teni contu de is cras e de sa domu e de fillu miu”.

Torna su
prendasdesardegna.it

Crediti